Алматы (Қазақстан) (AFP) – Қызыл пластмасса суретші Сәуле Сүлейменованың кенептерін безендіріп, жыл басындағы Қазақстанды дүр сілкіндірген жантүршігерлік толқулардың басталу нүктесін бейнелейді.
Жарнама
Қабырға көлеміндей қараңғы, ойлы суретте Орталық Азиядағы ең ірі қала Алматының бас алаңы, оның кеңестік дәуірдегі ерекше ғимараттары мен тәуелсіздік дәуіріндегі қазақ мемлекеттілігін тойлайтын ескерткіші бейнеленген.
Сүлейменова өзінің ерекше «целлофандық кескіндеме» техникасымен Қазақстанның қазіргі тарихындағы жарты жыл бойы жауапсыз қалған сұрақтарға толы болған зорлық-зомбылықты суретке түсіруге тырысты.
Республикадағы наразылық қысы жанар-жағармай бағасының көтерілуіне байланысты бейбіт наразылықтармен басталды, оның салдарынан 238 адам қаза тауып, «қанды қаңтар» аталып кетті.
Үкіметті сынаушылар биліктің наразылықтарға қарсы әрекеті қиянатқа толы болды дейді.
Ал мемлекет болса, ел қаңтарда лаңкестер басқарған төңкеріс әрекетінің куәсі болғанын алға тартады - бұл әңгіме кең ауқымда күмәнмен қаралды.
Суретші Сүлейменова өз шығармасында оқиғалардың айналасындағы әділетсіздік сезімін жеткізуге тырысты.
Оның айтуынша, оның қаңтардағы ұжымдық көңіл-күйді жеткізуге деген ынтасы келесі айда Қазақстанға бейберекет режимді нығайтуға көмектесу үшін әскер жіберген Ресей Украинаға басып кіргеннен кейін күшейе түсті.
«Түспен (қызыл) мен осы жылы өмір сүрген жағдайымызды білдіргім келді», - деді ол AFP агенттігіне Алматыда өз жұмыстарының көрмесінде.
- Аршылған және ұрған -
Қаңтар оқиғасы кезінде жараланған металлург Ақылжан Қисымбаев Франс Пресс онымен сөйлескен кезде әлі балдақпен жүрген еді.
Ол полиция мен наразылық білдірушілер арасындағы қатты қақтығыстың шетінде қалғанға дейін саясат туралы аз ойлады.
Енді ол жаппай тәртіпсіздікке қатысқаны үшін кінәлі деп танылса, сегіз жылға дейін бас бостандығынан айырылуы мүмкін.
Қисымбаев қаңтардың 5-і күні қаңғыбас оқтар ғимараттың терезелерін тесіп өткенде, ол өз компаниясы жөндеу жүргізіп жатқан мүлікті күзетіп жүргенін айтты.
Ол қашпақ болған кезде аяғына оқ тиген. Ол ауруханада операциядан айығып жатқанда, полиция оны ұстап алып, аурухана дәлізінде ұрып-соғады.
Түрмеге тастап, киімін шешіп, қайтадан ұрып-соғады, деді ол.
«Олар бізді жарақат алған жерлерде ұрды», - деді ол Франс Пресс агенттігіне.
«Олар бізге айтты: сендер террористсіңдер, сендер уахабшыларсыңдар!
Ол судьяның алдына іш киімінен басқа ешнәрсесіз шығуға мәжбүр болды.
Қоғамдық наразылық кейбір ұсталғандардың, олардың арасында Қисымбаевтың да тергеу изоляторынан босатылуын қамтамасыз етті.
Билік кейбір азаптау оқиғаларын, соның ішінде бірнеше өлімге әкелгенін мойындайды, бірақ заң бұзушылықтарға қатысты 240-тан астам тергеуде ілгерілеушілік жоқ.
Қисымбаев өзін азаптады деп отырған офицерлердің ешқайсысына ешқандай айып тағылған жоқ.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев болса, «Жаңа Қазақстан» құруға уәде беріп, өз билігін шайқалтқан оқиғалардан бас тартуға тырысты.
Өткен айда оның үкіметі 30 жыл бойы ел саясатын билеген 82 жастағы бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаевтың ықпалын тоқтатқандай көрінетін конституциялық өзгерістерді қабылдады. Бұл қаңтардағы наразылықтардың басты талабы.
Бірақ Мәскеудің Украинаға басып кіруі Тоқаевқа жаңа белгісіздік әкелді, оның ұстанымы Кремль толқуларды басуға көмектесу үшін Қазақстанға күш жіберуге келіскеннен кейін күшейді.
«Улы серіктес»
Ресей президенті Владимир Путиннің 24 ақпанда Украинаға жаппай шабуыл жасау туралы шешімі Мәскеу бастаған қауіпсіздік блогының Қазақстанға араласуынан бір айдан астам уақыт өткен соң қабылданды.
Содан бері Қазақстанның қақтығысқа қатысты бейтарап ұстанымы Кремльдің наразылығын тудырды.
Тоқаев өмір сүруі үшін ішінара Мәскеуге қарыздар болса да, Украинадағы соғыс «қарым-қатынас форматын өзгертті», - деді саясаттанушы Досым Сәтбаев Франс Пресс агенттігіне.
Соғыстың өзі, оның айтуынша, Ресей шекарасына жақын жерде көп славян азшылығы шоғырланған этникалық әртүрлі ел – Қазақстандағы пікірді екіге бөлді.
«Тоқаев Ресейдің уытты серіктес екенін түсінеді», - деді ол.
Серіктестіктегі жаңа шиеленіс маусымда Тоқаев пен Путиннің ыңғайсыз пікір алмасуымен сипатталды, онда Қазақстан көшбасшысы Украинаға қатысты Кремль басшысымен ашық түрде келіспеді.
Санкт-Петербургте Путиннің жанында отырған Тоқаев Қазақстан Ресей сияқты Украинаның шығысындағы көтерілісші республикалар сияқты «квазимемлекеттік аумақтарды» мойындамайтынын айтты.
Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі тіпті оның басшылығын алғыссыз деп танып, Қазақстанды Украина сияқты басып алумен қорқытқан ресейлік қоғам қайраткері Тигран Кеосаянды қара тізімге енгізуге уәде берді.
Сүлейменованың көрмесінде украиншыл футболка киген суретші Руслан Рафиков Франс Пресс агенттігіне егер билік өмір сүру деңгейін жақсарта алмаса және саяси қуғын-сүргінді жеңілдете алмаса, қаңтардағы толқулар қайталануы мүмкін деп санайтынын айтты.
«Азаматтардың белсенділігі ешқайда кеткен жоқ», - деді Рафиков бұрынғы көшбасшы Назарбаевтың туған күнімен тұспа-тұс келген шарада.
Керісінше, күшейіп барады» дейді.