Инга Иманбайдың Еуропарламент подкомитеті отырысындағы сөзі

Қайырлы күн ханымдар мен мырзалар!

2022 жылдың қаңтары қазақ халқы үшін үлкен нәубет, қайғы-қасірет болып тиді. Елдің батысында газ бағасының қымбаттауына қатысты басталған нарзылықтарды елдің басқа да өңірлері қолдап шықты. Газдың бағасы елдің көкірегінде шерменде болып қатып қалған көп жылдан бергі ашу-ызаның сыртқа тебуіне тек мұрындық қана болған еді. Ірі қалаларда ғана емес, аудан орталығы, тіпті, ауылдарда да халық жиналып, бейбіт митингке шыққан. Елдің әр тарабындағы бұл наразы халықтың ортақ талабы – биліктің кетуі болатын. Бұл Қазақстан дербес мемлекет болғалы бергі ең ірі наразылықтар еді. Билік қатты састы, қатты қорықты. Сөйтті де бейбіт митингтерге өздерінің арандатушыларын қосып жіберді. Содан барып, ғимараттарды басып алу, өртеу, тонау, бұзақылық әрекеттері, жаппай тәртіпсіздік орын алды. Қайталап айтам, бұл биліктің өзі істеген «жаппай тәртіпсіздігі». . Интернетті өшіріп тастады. Халық ақпаратты тек биліктің арналарынан ғана алып, биліктің бейбіт митингішілерге жапқан жалған жаласына сенуге мәжбүр болды. Биліктің өзі ұйымдастырған осы бассыздықтарды пайдаланып, президент Тоқаев Ресей арнайы әскерін алғызды да, халыққа еш ескертусіз оқ атуға бұйрық берді. Ресми мәлімет бойынша ғана, 238 адам сол оқтан қаза тапты. Мыңдаған адам ауыр жарақат алды. Одан кейін, митингшілерді қамай бастағанда, тіпті, ауыруханада ауыр халде жатқандарды да шығарып алып, түрмелерге тоғытты. Олардың бәрі де азапталды, тырнақтарының көбесіне ине тіғіып, кеуделерін үтікпен күйдірді. Оқ тигендердің, қамалғандардың арасында, митингке қатысы жоқ, бейкүнә жандар да көптеп кездесті.

Президент Тоқаев қаңтар туралы халыққа да, шет елдерге де жалған ақпарат таратты. Бейбіт митингшілерді терроршылар деп атады. Елге оқ атып, қырған, азаптап, қинаған бір де бір әскери мен полицей жазаланған жоқ.

Билік өзінің қаңтар үшін бар жауапкершілікті кәзір оппозиция өкілдеріне артып отыр. Шымкентте, Ақтөбеде бірнеше белсенді сотталып та кетті. Оппозициялық, үш жылдан астам уақыт билік тіркемей отырған, Қазақстанның демократиялық партиясының лидері Жанболат Мамай, өзіне жабылған жалған жаламен, сегіз айдан бері түрмеде отыр. Еш дәлелдері жоқ болса да, Жанболат Мамайға қаңтар күндері «жаппай тәртіпсіздіктер ұйымдастырды» деген айып тақты. Рас, 24 қазан күн, яғни менің Сіздердің алдарыңызда осы баяндаманы жасардың алдында ғана, өзі таққан айыптардың абсурд екенін түсінген билік, халықаралық ұйымдардың қысымының арқасында, Жанболаттан «жаппай тәртіпсіздік ұйымдастырды» деген айыпты алып тастады. Енді оның ісін ҚК-тің 400 бабына – «заңсыз митинг ұйымдастырды» деген айып – ауыстырды. Ол әлі де түрмеде және оны соттап, жазаға тартпақшы.

Жанболат Мамай 4 қаңтар, күні ел-жұртты өзі жинаған, митингте сөйлеген сөзінде оларға ешқандай да бұзақылыққа бармай, полицияға қарсылық көрсетпей, тек бейбіт шеру жасау туралы айтқан сөздері бейне таспада жазылып қалған. Оның үстіне, Жанболатты полиция сол митинг басталған соң, көп өтпей-ақ, ұрып-соғып алып кеткен болатын. Халықтың орталық алаңға қарай жылжығанын түннің бір уағында менен естіді. Келесі 5 қаңтар күні алаңға барғанымызда, оған ашық түрде қастандық жасалды. Өлтірмекші болды. Сол алаңда сөйлеген сөзінде Жанболат елде әділ сайлау өткізуді, оппозициялық партияларды тіркеуді, саяси реформалар жүргізуді талап еткен болатын.

Демократиялық партия құрыла бастаған 2019 жылдан бері Мамай мен оның жақтастары билік тарабынан ылғи да қуғынға ұшырап келеді. Ал, оны қамап тастаған ақпан айынан бері, оның бостандығын талап етіп, митинг ұйымдастырғандары үшін, партия мүшелері бірнеше рет соққыға жығылды, қамалды, әкімшілік жазаға тартылды. Жанболаттың жұбайы, мені, оған қарсы куәлік беруге мәжбүрлеп, бірнеше рет тергеуге алмақшы болды. Содан барып, мені куәгер деп танып, құқық қорғаушы статусымнан айырды. Ең оңбағандықтары, екі апта уақыт бұрын, мені қорқыту мақсатында, балаларымды жол апатына ұшыратты. Әрине, полицияға шағым түсірдім, бірақ одан бір нәтиже шығады дегенге сенімім жоқ.

Жанболаттың өзіне қарсы түрмеде екі рет, оның өміріне қауіп төндіретін, арандатушылық әрекеті болды. Біз әлі күнге оның қауіпсіздігі үшін алаңдап отырмыз.

Ал, Тоқаевтың кезексіз, конституциялық мерзімінен бұрын өткізбекші сайлауына келсек, бұл ешқандай да сайлау емес. Өйткені, Тоқаев, өзі уәде берген саяси реформаларды өткізбеді. Керісінше, өзінің саяси оппоненттерін қудалауды үдете түсті. Бір де бір оппозициялық партия тіркелген жоқ. Халықтың сайлау және сайлану құқы аяққа тапталып жатыр. Президенттікке үміткерлер үшін не түрлі әкімшілік кедергілер қойып қойған. Содан-ақ, ел жақтайтын бір де бір тұлға сайлауға түсе алмайды. Ал, кәзір тіркелген кандидаттар, халықаралық қауымдастықты алдау үшін, биліктің өзі шығарған жандар.

Халық бұл кезексіз сайлауға салқын қабақ танытып отыр. Бір сөзбен айтқанда, жүйе, бүкіл билік тек өзінің ғана қолында шоғырланған, Тоқаевты қайтадан тағайындап алмақшы. Сөйтіп, Қазақстандағы авторитарлы билікті жалғастыра бермекші.

Назарларыңызға рақмет!

Дереккөз: https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid08gWLJZsJiEf9h5QASNxxT5PxnEcSte5ByamQCSVPNXkcv5F8jnhbjG6RoVq8SKjrl&id=100001300204657